Η γλωσσική ικανότητα του ανθρώπου: Θέσεις και Αντιθέσεις

Το ακόλουθο άρθρο μάς το έστειλε ο Μπάμπης Κυρίτσης, διαβάζοντάς το θα το βρείτε κι εσείς πολύ ενδιαφέρον.

Αριστερό-Δεξί ημισφαίριο και οι λειτουργίες τους

Μια πρόχειρη απάντηση που μπορεί να έρθει το μυαλό κάθε ανθρώπου όταν του θέσουν το ερώτημα "η γλώσσα είναι έμφυτη στον άνθρωπο ή γεννιέται μαζί με τον άνθρωπο κατά την ένταξή του στην κοινωνία;" έχει ως εξής: "Φυσικά και η γλώσσα δεν είναι έμφυτη. Γι' αυτό το λόγο άλλοι μιλάνε αγγλικά, άλλοι γαλλικά και άλλοι ρώσικα, λόγω του ότι το περιβάλλον στο οποίο ζουν καθορίζει και τις γλωσσικές δομές που χρησιμοποιούν σε όλη τους τη ζωή".

Σύμφωνα με την άποψη αυτή. το περιβάλλον είναι ο παράγοντας που καθορίζει τη γλωσσική συμπεριφορά του ατόμου, θέση που είχε υπερισχύσει και στην επιστήμη της Παιδαγωγικής μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, κυρίως χάρη στις εργασίες του Skinner. Η θεωρία του Skinner είναι γνωστή με τον όρο συμπεριφορισμός. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ο βαθμός της γλωσσικής κατάκτησης βρίσκεται σε συνάρτηση με τις εμπειρίες που αποκομίζει το άτομο από το περιβάλλον του, η μάθηση δηλαδή της γλώσσας είναι αποτέλεσμα της εξάρτησης ανάμεσα στα ερεθίσματα που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον και στις αντιδράσεις του σε αυτά (ερέθισμα - αντίδραση).

Είναι ωστόσο η θεωρία αυτή σε τέτοιο βαθμό επαρκής ώστε να ερμηνεύει το πώς ένα παιδί από πολύ μικρή ηλικία κατακτά τόσο σύντομα (μέχρι την ηλικία των 5 ετών) και οργανωμένα τη γλώσσα παρά την αποσπασματικότητα των γλωσσικών δεδομένων στην οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή εντάσσεται; Μήπως λοιπόν είμαστε "προγραμματισμένοι" εκ φύσεως να αναπτύσσουμε τη γλωσσική μας ικανότητα και το περιβάλλον απλά να αποτελεί παράμετρο της εγγενούς αυτής ιδιότητάς μας;

Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα έρχεται το 1957, έτος κυκλοφορίας των Συντακτικών Δομών του Νόαμ Τσόμσκι, ενός συγγράμματος που οδήγησε την επιστήμη της Γλωσσολογίας σε εντελώς διαφορετικούς προσανατολισμούς σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Με τη μελέτη αυτή εγκαινιάζεται η Γενετική-Μετασχηματιστική θεωρία, η οποία αποτελεί την πιο επαρκή ερμηνευτική θεωρία περί γλώσσας. Σύμφωνα με την θεώρηση αυτή, η γλωσσική ικανότητα του ανθρώπου είναι γενετικά προκαθορισμένη και ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι να ενεργοποιεί-παραμετροποιεί τις διάφορες μορφές της έτσι ώστε αυτή να ανταποκρίνεται στα εμπειρικά δεδομένα των διαφόρων γλωσσών. Το παιδί, κατά τη θεωρία του Τσόμσκι, είναι βιολογικά προγραμματισμένο (διαθέτει LAD - Language Αcquisition Device) να ανακαλύπτει τη βασική γραμματική δομή που είναι κοινή για όλες τις γλώσσες (καθολική γραμματική), δηλαδή ένα είδος αφηρημένης δομής-σκελετού που περιέχει στοιχεία και κανόνες. H έμφυτη γνώση της γραμματικής αυτής επιτρέπει στο παιδί να ανακαλύψει πολύ γρήγορα και με τη βοήθεια του περιβάλλοντος τη βαθεία δομή του γλωσσικού συστήματος. Έτσι, σύντομα φτάνει να κατακτήσει και την επιφανειακή δομή της γλώσσας του, τη δομή δηλαδή του εκφωνούμενου λόγου. Κατ' αυτόν τον τρόπο εξηγείται και πώς το παιδί μπορεί να παράγει και να κατανοεί πολύ μεγάλο αριθμό προτάσεων που δεν έχει ακούσει πριν. Τα καθολικά δηλαδή χαρακτηριστικά (κοινά δομικά στοιχεία που απαντούν σε όλες τις γλώσσες) αποτελούν το κλειδί για τον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται η γλωσσική κατάκτηση.

Σε πολύ γενικές γραμμές σκιαγραφήθηκαν οι δύο "πόλοι" σύμφωνα με τους οποίους ερμηνεύεται η φύση της ανθρώπινης γλώσσας ως μηχανισμού αντίληψης και γλωσσικής κατάκτησης. Από τη μία έχουμε την εμπειριοκρατική αντίληψη της Παιδαγωγικής και από την άλλη την καθαρά "εσωστρεφή" προσέγγιση της σύγχρονης Γλωσσολογίας προς την ίδια τη γλώσσα. Ο διάλογος ανάμεσα στις δύο αυτές τάσεις μόνο γόνιμα αποτελέσματα μπορεί να έχει ως προς τη διερεύνηση των γλωσσικών και των νοητικών μηχανισμών του ατόμου.